علت و علائم بیماری مرگبار بوتولیسم

استفاده از غذاهای کنسرو شده یا دودی با کیفیت پایین می تواند منجر به یک بیماری جدی بنام بوتولیسم شود. این یک بیماری حاد با منشأ عفونی – سمی است که توسط پاتوژن کلستریدیوم بوتولینوم و محصول سمی فعالیت حیاتی آن، که قوی‌ترین سم با منشاء بیولوژیکی است، ایجاد می‌شود. این سم بوتولینوم است که بیماری را بسیار شدید و اغلب کشنده می کند.

بوتولیسم چیست؟

باکتری کلستریدیوم بوتولینوم (Clostridium botulinum) در همه جا از جمله در خاک ، لجن دریاچه ها و برکه ها، بقایای پوسیده حیوانات و گیاهان، در لارو مگس ها و کرم های خاکی وجود داشته باشد. در یک محیط نامساعد، کلستریدیا هاگ ها را در داخل سلول های خود تشکیل می دهند که اشکال خاصی از باکتری ها برای سال ها خفته هستند. اسپورها در برابر عوامل مختلف فیزیکی و شیمیایی بسیار مقاوم هستند، در برابر جوشاندن طولانی مدت، انجماد (تا -190 درجه سانتیگراد)، قرار گرفتن در معرض غلظت بالای مواد ضد عفونی کننده ، تابش اشعه ماوراء بنفش مقاومت می کنند. در حالت اسپور، باکتری قادر به تولید سم نیست. اما در شرایط مساعد، هاگ ها جوانه می زنند، باکتری ها شروع به تکثیر و تولید سم خود می کنند.

علل بوتولیسم

شایع ترین علل ایجاد بوتولیسم از طریق مواد غذایی است که در اثر خوردن غذای آلوده ایجاد می شود. هاگ کلستریدیا را می توان در هر محصولی که به محتویات روده ماهی، پرندگان، حیوانات آلوده شده است، یافت. در شرایط مساعد محیط بی هوازی یعنی کمبود اکسیژن، دمای مطلوب و اسیدیته محیط، در حضور سایر میکروارگانیسم ها، هاگ ها می توانند جوانه بزنند، در نتیجه کلستریدیا شروع به تکثیر و تولید سم می کند.
بوتولیسم می تواند زمانی رخ دهد که غذایی را بخورید که به اندازه کافی پخته نشده و در شرایط کم اکسیژن ذخیره شده باشد.
کلستریدیوم بوتولیسم در محیط اسیدی با pH کمتر از 4.6 رشد نمی کند، بنابراین غذاهای اسیدی سم تولید نمی کنند (اما اگر سم قبلاً تولید شده باشد، محیط اسیدی آن را از بین نمی برد). بوتولیسم ممکن است هنگام خوردن سبزیجات کنسرو شده کم اسید مانند لوبیا سبز، اسفناج، قارچ و چغندر ، ماهی‌هایی مانند تن ماهی، تخمیر شده، شور و دودی، محصولات گوشتی مانند ژامبون یا سوسیس رخ دهد. . ایجاد کلستریدیا در غذاهای خانگی غیرمعمول نیست، اما گاهی اوقات سم بوتولینوم در محصولات صنعتی نیز یافت می شود، به عنوان مثال، در غذاهای آماده در بسته بندی های کم اکسیژن . این بیماری واگیر ندارد.

علائم بیماری

مکانیسم اصلی اثر سم بوتولینوم مسدود کردن تولید استیل کولین، یک انتقال دهنده عصبی (مسئول انتقال تکانه عصبی عضلانی) است. در نتیجه، تکانه عصبی از انتهای عصب به عضله منتقل نمی شود.
سم بوتولینوم به سرعت در خون موجود در حفره دهان شروع به جذب می کند، سپس به پروتئین های خون متصل می شود و به همین دلیل می تواند برای مدت طولانی (تا 20 روز) در گردش باشد.
شدت بیماری با درجه مسمومیت و شدت سندرم فلج تعیین می شود.
دوره کمون از 2-4 ساعت تا 2-3 روز و گاهی تا 2 هفته متغیر است. این بیماری در اکثر افراد به طور حاد با حالت تهوع، استفراغ، مدفوع شل ، سوزش در ناحیه اپی گاستر (در قسمت فوقانی شکم) شروع می شود. این علائم حدود یک روز مشاهده می شود. علاوه بر این، فلج دستگاه گوارش رخ می دهد، همراه با احساس پری در معده، نفخ، و مدفوع شل با یبوست جایگزین می شود.

علائم سیستم عصبی مرتبط با بوتولیسم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

– افتادگی پلک
– تاری دید یا دوبینی
– ضعف عضلات صورت
– مشکل در بلع
– لکنت زبان
– مشکلات تنفسی
کودکان خردسال ممکن است گریه ضعیف، کاهش اشتها و درد شدید در سر، گردن و اندام‌ها را تجربه کنند.
در یک دوره شدید بیماری، آسیب به عضله قلب – میوکارد – با بروز اختلالات هدایت، تا انسداد کامل دهلیزی، بی ثباتی الکتریکی میوکارد با ایجاد یک وضعیت تهدید کننده زندگی – فیبریلاسیون بطنی ایجاد می شود و ممکن است با ایجاد نارسایی قلبی، انقباض میوکارد نقض شود.
علائم عصبی تا چند روز ادامه دارد و با سندرم مسمومیت مانند افزایش سردرد، سرگیجه، بی خوابی، ضعف و خستگی شدید، به ندرت – تب همراه است.

نحوه تشخیص بوتولیسم

برای تشخیص، مهم است که ارتباط بیماری را با مصرف کنسرو، ماهی دودی یا خشک، سوسیس یا ژامبون خانگی در بازه زمانی از چند ساعت تا 7 روز قبل از شروع آن مشخص کنید. با بوتولیسم، مسمومیت های گروهی اغلب در میان افرادی که یک محصول غذایی مشابه را به طور همزمان مصرف می کنند، مشاهده می شود.
برای تأیید تشخیص ، پزشک موارد زیر را تجویز می کند:
– آزمایش تجزیه و تحلیل خون
– سونوگرافی جامع اندام های شکمی (کبد، کیسه صفرا، پانکراس، طحال)
– نوار قلب

درمان بوتولیسم

درمان باید فوری باشد، بیمار نیاز به نظارت مداوم دارد، از انجایی که پزشک و کادر درمان باید برای احیای فوری تنفسی آماده باشند، بنابراین درمان در بیمارستان انجام می شود. بیمار مبتلا به بوتولیسم نیاز به بستری دارد . یک لوله از بینی به معده وارد می شود و برای حذف محتویات راکد معده حاوی باکتری و سموم، لاواژ معده انجام می شود.
اگر بیش از 72 ساعت از مصرف غذای آلوده نگذشته باشد، شستشو برای همه بیماران در مرحله پیش بیمارستانی توصیه می شود.
با فلج یا آسیب به ماهیچه های حلق و حنجره، شستشوی معده به دلیل ورود احتمالی محتویات آن به دستگاه تنفسی ناامن است. برای حذف سم از روده، تنقیه انجام می شود . به بیمار مواد جاذب برای سم زدایی داده می شود و محلول گلوکز، کریستالوئیدها، دکسترانس ها تزریق می شود. ویتامین ها به ویژه B1 و Cو در صورت لزوم، عوامل قلبی عروقی تجویز می شود. برای جلوگیری از عوارض باکتریایی، درمان آنتی بیوتیکی انجام می شود.

نحوه پیشگیری از بوتولیسم

پیشگیری از عفونت بوتولیسم با رعایت قوانین تهیه و نگهداری فرآورده ها امکان پذیر است. قبل از استفاده از کنسروهای خانگی، مخصوصاً قارچ، باید آنها را به مدت 10-15 دقیقه بجوشانید.
هنگام تهیه کنسرو خانگی، توصیه می شود:
– غذاهای مانند گوشت، ماهی، قارچ، سبزیجات را کنسرو نکنید.
– سبزیجاتی را که حاوی اسید طبیعی نیستند (خیار، نخود سبز و غیره) فقط با افزودن اسید حفظ کنید.
– رعایت نظافت در فرآوری مواد خام، استفاده از سبزیجات و میوه های کهنه، فاسد برای کنسرو ممنوع است.
– قوانین پردازش قوطی ها، درب ها و حالت های عملیات حرارتی محصولات در خانه را به شدت دنبال کنید.