علت و علائم پرکاری مادرزادی غده فوق کلیوی

پرکاری مادرزادی غدد فوق کلیوی یا هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH) به گروهی از اختلالات ژنتیکی گفته می شود که بر غدد فوق کلیه (یک جفت اندام به اندازه گردو در بالای کلیه ها) تاثیر می گذارد .

غدد فوق کلیوی هورمون های مهمی تولید می کنند که شامل موارد زیر هستند :

– کورتیزول که پاسخ بدن به بیماری یا استرس را تنظیم می کند.
– مینرالوکورتیکوئیدها مانند آلدسترون که میزان سدیم و پتاسیم را تنظیم می کنند.
– آندروژن ها مانند تستسترون که هورمون های جنسی مردانه هستند.
در افرادی که هیپرپلازی مادرزادی آدرنال دارند، یک مشکل ژنتیکی منجر به کمبود یکی از آنزیم های مورد نیاز برای ساخت این هورمون می شود .
اگرچه درمانی وجود ندارد اما با دریافت داروهای مناسب بیشتر افرادی که این بیماری را دارند می توانند زندگی عادی داشته باشند.

دو نوع عمده ی هیپرپلازی مادرزادی آدرنال وجود دارد:

CAH کلاسیک: این فرم نادرتر بوده و معمولاً در دوران نوزادی تشخیص داده می شود .
تقریباً دو سوم افرادی که دارای این بیماری هستند چیزی که به عنوان فرم ازدست‌دادن نمک شناخته می شود ، را دارند.
در حالی که یک سوم به فرم ویروس زدایی ساده مبتلا هستند.
CAH غیر کلاسیک : این فرم ملایم تر و شایع تر بوده و ممکن است تا کودکی یا اوایل بزرگسالی مشهود نباشد .

 بررسی بیماری پرکاری مادرزادی غده فوق کلیه

علائم بیماری CAH

علائم و نشانه ها بسته به نوع ژن معیوب و سطح کمبود آنزیم متفاوت است.

１. علائم هیپرپلازی مادرزادی غده فوق کلیوی کلاسیک

نوزادان دختر که دارای CAH کلاسیک هستند ممکن است به بیماری معروف به دستگاه تناسلی مبهم مبتلا باشند که در آن کلیتوریس بزرگ شده یا اندام تناسلی بیشتر شبیه کودک پسر است.
نوزادان پسر که دارای CAH کلاسیک هستند ، دارای اندام تناسلی با ظاهری طبیعی می‌باشند.
هر دو نوزادان دختر و پسر می‌توانند به طور جدی تحت تاثیر کمبود کورتیزول، آلدسترون یا هردو قرار بگیرند که این به عنوان یک بحران آدرنال شناخته می شود و می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
فرم از بین برنده نمک و شکل ویروس زدایی ساده نوع کلاسیک این بیماری باعث می‌شود بدن کودکان مقدار ناکافی کورتیزول تولید کند.
این کودکان در فشارخون طبیعی ، سطح قند خون طبیعی و سطح انرژی مشکل داشته و بیشتر در معرض استرس قرار می‌گیرند.
تولید بیش از حد هورمون های جنسی مردانه می تواند کوتاه قدی و بلوغ زودرس را برای دختران و پسران ایجاد کند.
علائم و نشانه های بیماری هیپرپلازی مادرزادی غدد فوق کلیوی کلاسیک در کودکان و بزرگسالان عبارتند از:
– رویش موی شرمگاهی در سنین بسیار پایین
– رشد سریع در دوران کودکی اما کوتاه بودن قد

۲. علائم CAH غیر کلاسیک

هنگام تولد اغلب هیچ علائمی از CAH غیر کلاسیک وجود ندارد . این وضعیت در غربالگری معمول خون ‌نوزادان مشخص نمی شود و معمولاً در اواخر کودکی یا اوایل بزرگسالی آشکار می شود.
کورتیزول ممکن است تنها هورمونی باشد که کمبود آن وجود دارد.
دختران نوجوان و بزرگسال که دارای CAH غیر کلاسیک هستند ممکن است از بدو تولد دارای اندام‌تناسلی با ظاهر طبیعی باشند اما در مراحل بعدی زندگی ممکن است موارد زیر را تجربه کنند :
– دوره های قاعدگی نامنظم یا عدم دوره های قاعدگی
– ویژگی های مردانه مانند موی صورت ، موهای زائد بدن و صدای مردانه
– آکنه شدید
علائم CAH غیرکلاسیک در زنان و مردان همچنین می تواند شامل موارد زیر باشد:
– پیدایش زودرس موهای شرمگاهی
– رشد سریع در دوران کودکی ، سن استخوانی پیشرفته و قد کوتاه

علل ایجاد پرکاری مادرزادی غده فوق کلیوی

شایع ترین علت این بیماری کمبود آنزیمی است که به عنوان 21-هیدروکسیلاز شناخته می شود . این بیماری ممکن است گاهی اوقات کمبود 21 هیدروکسیلاز
نامیده شود.
کمبود آنزیم های بسیار نادر دیگری نیز وجود دارد که باعث ایجاد این بیماری می شوند . کودکانی که به این بیماری مبتلا هستند دارای والدینی هستند که به این بیماری مبتلا بوده یا هر دو ناقل جهش ژنتیکی عامل این بیماری هستند که به عنوان الگوی توارث اتوزومی مغلوب شناخته می‌شود.

نحوه تشخیص بیماری CAH

بیماری پرکاری مادرزادی غده فوق کلیوی ممکن است قبل از تولد در دوران کودکی یا سال های بعد تشخیص داده شود. راه های تشخیص این بیماری عبارتند از :

▪ آزمایش قبل از تولد

آزمایشاتی که برای تشخیص این ناهنجاری در جنین استفاده می شود عبارتند از :

– آمینوسنتز

این روش شامل استفاده از یک سوزن برای برداشتن نمونه‌ای از مایع آمنیوتیک رحم و سپس بررسی سلول ها است.

– نمونه برداری از پرزهای جفتی

این آزمایش شامل بیرون کشیدن سلول ها از جفت برای معاینه می باشد.

– آزمایش خون مادر

از آنجا که پلاسمای مادر حاوی DNA از جنین است ، این آزمایش می تواند جنسیت جنین و اینکه آیا جنین دارای بیماری پرکاری غدد فوق کلیوی است را تعیین کند.

▪ نوزادان و کودکان

پزشکان توصیه می کنند که تمام نوزادان تازه متولد شده در ایالات متحده از نظر کمبود ژنتیکی 21 هیدروکسیلاز در چند روز اول زندگی غربالگری شوند.
این نوع غربالگری فرم کلاسیک CAH را مشخص می‌کند اما فرم غیرکلاسیک را مشخص نمی کند.
تشخیص هیپرپلازی مادرزادی کلیوی در کودکان بزرگتر و جوانان شامل موارد زیر است:

– معاینه بدنی

در صورتی که پزشک بر اساس معاینه و علائم بدنی به CAH مشکوک باشد ، مرحله بعدی تایید تشخیص توسط آزمایش خون و ادرار است.

– آزمایش خون و ادرار

این آزمایشات به دنبال سطح غیر طبیعی هورمون های تولید شده توسط غدد فوق کلیوی انجام می‌شوند.

– آزمایش ژنتیک

در کودکان بزرگ تر و یا بزرگسالان جوان ممکن است برای تشخیص این بیماری انجام آزمایش ژنتیک ضروری باشد.

– آزمایش برای تعیین جنسیت کودک

در نوزادان ماده‌ای که دارای دستگاه تناسلی مبهم شدید هستند ، می توان آزمایشاتی را برای تجزیه و تحلیل کروموزوم ها برای شناسایی جنسیت ژنتیکی انجام داد.
همچنین از سونوگرافی لگن می‌توان برای شناسایی وجود ساختارهای تولید مثل زنان همانند رحم و تخمدان استفاده نمود.

درمان بیماری هیپرپلازی مادرزادی غدد فوق کلیوی چگونه انجام می شود؟

▪ داروها

هدف از درمان این بیماری توسط دارو کاهش تولید بیش از حد آندروژن و جایگزینی کمبود هورمون ها است.
افرادی که فرم کلاسیک این بیماری را دارند می توانند با استفاده از داروهای جایگزین هورمون در طول زندگی این بیماری را با موفقیت کنترل کنند.
اما افرادی که فرم غیرکلاسیک آن را دارند ممکن است نیاز به درمان نداشته باشند یا فقط به دوز های کم کورتیکواستروئید نیاز داشته باشند.
داروها برای بیماری CAH به صورت روزانه مصرف می شوند.
در طی دوره های بیماری یا استرس قابل توجه جراحی ، داروهای اضافه یا دوزهای بالاتر ممکن است لازم باشد.

این داروها ممکن است شامل موارد زیر باشند :

– کورتیکواستروئیدها برای جایگزینی کورتیزول
– مینرالوکورتیکوئیدها برای جایگزینی آلدوسترون ، برای کمک به حفظ نمک و خلاص شدن از شر پتاسیم اضافی
– مکمل های نمک برای کمک به حفظ نمک بدن

نظارت بر اثربخشی دارو به طور منظم برنامه‌ریزی می‌شود:

– تمرینات بدنی

پزشک رشد و نمو کودک را از نظر تغییرات در قد ، وزن ، فشار خون و رشد استخوان بررسی می‌کند.

– نظارت بر عوارض جانبی

پزشک از نظر عوارض جانبی مانند از دست دادن توده استخوان و اختلال در رشد ، کودک را کنترل می کند، بخصوص اگر در دوزهای دارویی جایگزین نوع استروئید زیاد و طولانی مدت باشد.

– آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون ها

انجام آزمایش خون منظم برای اطمینان از متعادل بودن سطح هورمون ها بسیار مهم است.
کودکی که هنوز به سن بلوغ نرسیده است برای سرکوب آندروژن به مقدار کافی کورتیزون نیاز دارد تا بتواند قد طبیعی برسد.
برای زنانی‌که مبتلا به این بیماری هستند ، سرکوب آندروژن ها برای به حداقل رساندن خصوصیات مردانه ناخواسته مهم است.
از طرف دیگر مصرف بیش از حد کورتیزون می‌تواند باعث سندروم‌کوشینگ شود.

▪ جراحی ترمیمی

برای برخی از نوزادان دختر که به دلیل ابتلا به نوع کلاسیک این بیماری دستگاه تناسلی مبهمی دارند ، پزشکان ممکن است جراحی ترمیمی را برای بهبود عملکرد دستگاه تناسلی و زنانه تر نشان دادن آنها توصیه کنند.
جراحی ممکن است شامل کاهش اندازه ی کلیتوریس و بازسازی دهانه واژن باشد. این جراحی معمولاً بین ۲ تا ۶ ماهگی انجام می شود .
نوزادانی که مورد این جراحی قرار می‌گیرند ممکن است در مراحل بعدی زندگی به جراحی زیبایی بیشتری نیاز داشته باشند.
این نوع جراحی هنگامی که کودک کوچکتر است راحت‌تر انجام می‌شود.

▪ درمان قبل از تولد

کورتیکواستروئید های مصنوعی که از جفت به جنین می‌رسد بحث برانگیز بوده و تجربی تلقی می شوند .
برای تعیین ایمنی طولانی مدت و تاثیر این روش درمانی بر رشد مغز جنین تحقیقات بیشتری لازم است.
منبع