تومور هیپوفیز چیست و چطور تشخیص داده می شود؟

تومورهای هیپوفیز معمولاً زمانی ایجاد می شوند که فرد به دلیل علائم خاصی که دارد به پزشک مراجعه کند ، زیرا آنها علائم ایجاد نمی کنند و هنگام انجام آزمایشات پزشکی که برای سایر مشکلات انجام می شود تشخیص داده می شوند
اگر دلیلی برای مشکوک بودن به تومور هیپوفیز وجود داشته باشد پزشک از یک یا چند آزمایش برای کشف این موضوع استفاده خواهد کرد . علائم و نشانه ها ممکن است نشان‌دهنده تومور هیپوفیز داشته باشد اما انجام آزمایش برای اطمینان از تشخیص و کشف تومور هیپوفیز مورد نیاز است.

تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی

اگر علائم باعث شود که پزشک به این باور برسد که ممکن است تومور هیپوفیز وجود داشته باشد ، اولین قدم گرفتن یک تاریخچه پزشکی کامل برای بررسی عوامل خطر و کسب اطلاعات بیشتر در مورد علائم است.
پزشک ممکن است در مورد سابقه خانوادگی در خصوص ابتلا به تومورها یا سایر مشکلات سوال کند تا ببیند آیا ممکن است سندروم ژنتیکی ارثی مانند نئوپلازی غدد درون ریز متعدد نوع1 (MEN1) باشد یا خیر .
پزشک معاینات را برای یافتن نشانه های احتمالی تومور هیپوفیز یا سایر مشکلات سلامتی انجام می دهد. این معاینات شامل بررسی مشکلات بینایی یا سیستم عصبی است که ممکن است توسط یک تومور ایجاد شود.
اگر پزشک به وجود تومور هیپوفیز در بیمار مشکوک باشد آن را به چشم پزشک ارجاع می‌دهد تا بینایی بررسی شود ، زیرا تومورهای هیپوفیز می توانند به اعصاب منتهی به چشم آسیب بزنند . متداول ترین آزمایش ، اندازه گیری میزان دید بیمار است . پزشک همچنین ممکن است میدان دید (یا میدان های بینایی) بیمار را آزمایش کند .
در ابتدا تومورهای هیپوفیز فقط بخشی از اعصاب بینایی را تحت فشار قرار می دهند این اغلب منجر به از دست دادن دید محیطی می شود. به این معنی که بیمار نمی تواند اشیاء را بدون نگاه مستقیم به آنها از طرفین ببیند . چشم پزشکان ابزارهای خاصی دارند که می‌توانند این مورد را آزمایش کنند.
همچنین ممکن است بیمار به پزشکان دیگری مانند متخصص غدد که بیماری‌های غدد ترشح کننده هورمون ها را درمان می‌کند یا جراح مغز و اعصاب که از جراحی برای درمان تومورهای مغز هیپوفیز استفاده می‌کند ارجاع داده شود و آنها نیز آزمایش های دیگری را تجویز کنند.

آزمایشات مورد استفاده برای تشخیص تومور هیپوفیز شامل چیست؟

1. آزمایش خون و ادرار سطح هورمون

اگر پزشک مشکوک به داشتن تومور هیپوفیز تولید کننده هورمون باشد. سطح هورمون در خون و یا ادرار اندازه گیری می شود.

2. آدنوم سوماتوتروف ( ترشح کننده هورمون رشد)

معاینه فیزیکی به پزشک هشدار می دهد که به دنبال این تومور باشد ، زیرا علائم و نشانه ها اغلب بسیار متمایز هستند
مرحله بعدی سطوح هورمون و فاکتور رشد شبه انسولین در نمونه‌های خونی است که پس از یک شب ناشتا بودن ، گرفته می‌شود . هنگامی که سطح هورمون رشد بالا باشد باعث می‌شود که کبد (IGF-1) بیشتری بسازد . آزمایش سطح IGF-1 می‌تواند مفیدتر از بررسی سطح هورمون رشد باشد . سطح IGF-1 در طول روز چندان تغییری نمی کند در حالی که سطح هورمون رشد می تواند بالا و پایین برود.
اگر هر دو سطح بسیار بالا باشد تشخیص به وضوح تومور هیپوفیز است . اگر کمی افزایش یابد آزمایش دیگری به نام آزمایش سرکوب گلوکز اغلب برای اطمینان انجام می‌شود و از بیمار خواسته می‌شود که یک مایع شیرین بنوشید و سپس سطح هورمون رشد در زمان های خاصی اندازه گیری می شود . پاسخ طبیعی به مصرف ناگهانی مقدار زیاد قند ، کاهش سطح هورمون رشد است. اگر سطح هورمون رشد بالا بماند آدنوم هیپوفیز احتمالاً علت آن است.

3. آدنوم کورتیکوتروف (کورتیکوتروپین یا ترشح کننده ACTH )

بیشتر علائم و نشانه های تومور های ترشح کننده ACTH ناشی از داشتن کورتیزول بیش از حد (هورمون استروئیدی آدرنال) است ، اما تعداد کمی از بیمارها می‌توانند باعث تولید بیش از حد کورتیزول در بدن شوند که به آن سندروم‌کوشینگ می‌گویند. اگر علائمی دارید که نشان دهنده این سندروم است باید آزمایشاتی انجام دهید تا ببینید که آیا علت آن تومور هیپوفیز است یا چیز دیگر.
یکی از آزمایشاتی که استفاده می‌شود برسی سطوح کورتیزول در بزاق فرد بیمار است که در اواخر شب اندازه‌گیری می‌کنند تا ببینند آیا سطح آن بالا می ماند یا خیر ( زیرا معمولاً در شب افت می‌کند) . دیگری ممکن است شامل اندازه گیری سطح کورتیزول و ACTH در نمونه‌های خون گرفته شده در ساعات مختلف روز باشد . همچنین ممکن است از بیمار خواسته شود که تمام ادرار خود را در یک دوره ۲۴ ساعته جمع آوری کند تا برای اندازه‌گیری تولید روزانه کورتیزول و سایر هورمون های استروئیدی آزمایش شود.
یک ازمایش دیگر شامل مصرف دوز قوی داروی شبه کورتیزول به نام دگزامتازون و سپس بررسی سطح کورتیزول خون یا ادرار است. اغلب بیش از یک مورد از این آزمایش ها برای کمک به تشخیص تومورهای هیپوفیز ترشح کننده ACTH از سایر بیماری‌ها مانند تومورهای غده فوق کلیوی که می تواند علائم مشابه ایجاد کند مورد نیاز است

4.آدنوم لاکتوتروف (ترشح کننده پرولاکتین که پرولاکتینوم نیز نامیده می‌شود)

سطح پرولاکتین خون را می توان برای بررسی پرولاکتینوما اندازه‌گیری کرد.

5. آدنوم گنادوتروف (گنادوتروپین ترشح کننده)

پزشک سطح هورمون لوتئینیزه کننده (LH) و هورمون محرک فولیکول(FSH) در خون را می‌توان بررسی می کند تا متوجه شود که آیا بیمار تومور ترشح کننده گنادوتروپین دارد یا خیر. سطح هورمون‌های مرتبط مانند استروژن، پروژسترون و تستسترون نیز اغلب بررسی می‌شود.

6. آدنوم تیروتروف (ترشح کننده تیروتروپین)

آزمایش هایی برای اندازه گیری سطح تیروتروپین (TSH) و هورمون های تیروئید ، معمولاً می‌تواند افراد مبتلا به آدنوم ترشح کننده تیروتروپین را شناسایی کند.

7. آزمون سلول پوچ (غیرعملکردی)

اگر آدنوم هیپوفیز بیش از حد هورمون هیپوفیز تولید نکند غیر عملکردی در نظر گرفته می شود . سطح هورمون هیپوفیز در افراد مبتلا به تومورهای غیر عملکردی بالا نیست با این حال گاهی اوقات سطح هورمون های هیپوفیز در خون ممکن است پایین باشد زیرا آدنوم، سلول هایی که به طور معمول این هورمون را می سازد از بین می برد.

8. آزمایش دیابت بی مزه

اگر بخشی از هیپوفیز که هورمون وازوپرسین(ADH) را ذخیره می کند آسیب دیده باشد، دیابت بی مزه ممکن است رخ دهد که منجر به از دست رفتن آب بیش از حد در ادرار می شود . این وضعیت می‌تواند ناشی از ماکروآدنوم هیپوفیز (یا در موارد نادر کارسینوم) یا تومورهایی باشد که در قسمت‌هایی از مغز و اعصاب کنار غده هیپوفیز شروع می شود و می‌تواند یکی از عوارض جراحی برای درمان تومورهای هیپوفیز یا تومورهای نزدیک غده هیپوفیز باشد.
در بسیاری از موارد این تشخیص با آزمایش هایی انجام می شود که میزان ادرار ساخته شده در یک دوره ۲۴ ساعته ، سطح سدیم و گلوکز خون ، اسمولالیته (غلظت کل نمک) خون و ادرار را اندازه گیری می کند . اگر نتایج این آزمایش واضح نباشد ممکن است ازمایش محرومیت از آب انجام شود . در این آزمایش بیمار تا چند ساعت مجاز به نوشیدن مایعات نیست. این آزمایش اغلب یک شبه انجام می‌شود و اگر بدن وازوپرسین کافی تولید نکند حتی اگر مایعی مصرف نکنید به تولید ادرار ادامه می دهید . همچنین ممکن است برای بیمار تزریق وازوپرسین تجویز شود تا مشخص شود که آیا این مشکل را اصلاح می‌کند یا خیر.

9. نمونه گیری خون وریدی

آدنوم های کورتیکوتروف (ترشح کننده ACTH) ممکن است آنقدر کوچک باشد که در تست‌های تصویربرداری مانند اسکن MRI دیده نشوند . هنگامی که سطح ACTH بالا است اما MRI فرد طبیعی است یک آزمایش خون خاص ممکن است برای یافتن تومور تجویز شود.
برای این آزمایش کاتترها (لوله های بلند نرم و کوچک) از طریق بریدگی های ریز پوست در وریدهای قسمت داخل ران قرار داده می‌شود و تا انتها به سینوس های پتروسال نزدیک پایه مغز هدایت می‌شود . سینوس‌ها دو ورید کوچک را نگه می دارند که خون را از هر طرف غده هیپوفیز تخلیه می‌کند . از این دو رگ و بازوی بیمار خون گرفته می شود.
سپس هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین ((CRHهورمونی از هیپوتالاموس که به طور معمول باعث می شود هیپوفیز ACTH تولید کند‌ ، تزریق می شود. نمومه خون دوباره گرفته می شود تا ببینند سطح ACTH بسیار بالا می رود یا در یک طرف از طرف دیگر بالاتر است. اگر چنین باشد منشاء، سطح بالای ACTH، تومور هیپوفیز است.

تست های تصویربرداری مورد استفاده برای تشخیص تومور هیپوفیز شامل چیست؟

در تست های تصویربرداری از اشعه ایکس ، میدان های مغناطیسی یا وسایل دیگر برای ایجاد تصویری از داخل بدن بیمار استفاده می‌شود . آنها ممکن است برای جستجوی تومورهای هیپوفیز یا برای دیدن این که آیا آنها به ساختارهای مجاور رشد کرده‌اند نیز انجام شوند . در برخی موارد، آزمایش تصویر برداری از سر که به دلیل دیگری انجام می شود ممکن است تومور هیپوفیز را نشان دهد . تست های تصویربرداری شامل موارد زیر هستند:

1. اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

در اسکن‌های MRI از امواج رادیویی با مغناطیس های قوی برای ایجاد تصویر دقیق از داخل بدن استفاده می‌کنند . این روش برای بررسی مغز و نخاع بسیار مفید بوده و بهترین راه برای یافتن انواع تومورهای هیپوفیز در نظر گرفته می‌شود . تصاویر MRI معمولاً جزئی تر از تصاویر سی تی اسکن هستند آنها می‌توانند ماکروآدنوم غده هیپوفیز و همچنین اکثر میکروادنوم ها را نشان دهند ، اما MRI ممکن است میکروآدنوم های کوچکتر از ۳ میلیمتر را تشخیص ندهند.

2. توموگرافی کامپیوتری یا سی تی اسکن

در سی تی اسکن از اشعه ایکس برای ایجاد تصویر مقطعی دقیق از بخشی از بدن استفاده می شود. سی تی اسکن می تواند آدنوم هیپوفیز را در صورتی که به اندازه کافی بزرگ باشد پیدا کند اما MRI اغلب برای بررسی مغز و غده هیپوفیز مفیدتر است.

3. آزمایش نمونه های بافت هیپوفیز

برای تشخیص تومور های بیشتر قسمت‌های بدن انجام آزمایش های تصویربرداری و آزمایش‌های خون ممکن است نوع خاصی از تومور را نشان دهد اما بیوپسی (برداشتن نمونه ای از تومور برای بررسی زیر میکروسکوپ) معمولاً تنها راه اطمینان از وجود تومور است. در بسیاری از موارد پزشکان تا زمانی که بیوپسی انجام نشود تومور را درمان نمی کنند.
اما قبل از درمان تومور هیپوفیز معمولاً نیازی به انجام بیوپسی نیست . یکی از این دلایل این است که آزمایش های هورمونی برای برخی از انواع آدنوم بسیار دقیق است بنابراین بیوپسی به احتمال زیاد اطلاعات بیشتری را ارائه نمی‌کند .
بیوپسی در این قسمت از بدن نیز می تواند خطر بسیار کمی برای عوارض جانبی جدی داشته باشد . علاوه بر این، برخی از انواع آدنوم ها را می توان بدون جراحی و با استفاده از داروها و پرتو درمانی، درمان کرد.
منبع