سی تی اسکن مغز چیست ؟ آمادگی و مراحل انجام

سی تی اسکن مغز یک آزمون تصویربرداری تشخیصی غیر تهاجمی است که با بکارگیری نوع خاصی از اندازه گیری با اشعۀ ایکس، تصاویر مقطعی یا افقی مغز را ایجاد می کند. سی تی مغز نسبت به رادیولژی معمولی اطلاعات دقیقتری از بافت مغز و قسمتهای مختلف سر در اختیار قرار میدهد و به همین دلیل معلومات ما در بارۀ آسیبها و یا بیماریهای مغز را افزایش میدهد.
در هنگام سی تی مغز، با چرخش اشعۀ ایکس بدور بدن نماهای مختلفی از مغز تهیه می شود. اطلاعات اشعۀ ایکس به کامپیوتری فرستاده می شود که داده های اشعۀ ایکس را تجزیه تحلیل کرده و بصورت تصویری دو بعدی روی مانیتور نمایش می دهد.
سی تی اسکن مغز با و یا بدون تزریق کنتراست انجام می شود. کنتراست ماده ای است که بصورت تزریق داخل وریدی یا خوراکی تجویز میشود و باعث می شود یک اندام یا بافت ویژۀ تحت بررسی واضح تر دیده شود. برای آزمایش با کنتراست لازم است از 4 ساعت قبل از شروع فرآیند ناشتا باشید.
دیگر فرایندهای مرتبطی که برای بررسی اختلالات مغز بکار گرفته شوند عباتند از: رادیولوژی، ام-آر-آی، توموگرافی با تابش پوزیترون (PET) ، و تصویربرداری از عروق مغزی.

عملکرد مغز چیست؟

بعنوان بخشی از سیستم عصبی مرکزی، مغز اندام مهمی است که افکار، حافظه، احساسات، اعمال حرکتی، حس لامسه، بینائی، تنفس، دما، گرسنگی و تمامی فرایندهای تنظیمی بدن را کنترل می نماید.

بخش های مختلف مغز کدامند؟

مغز را می توان به مخ، ساقه مغزی و مخچه تقسیم نمود.
مخ. مخ از دو نیمکره راست و چپ تشکیل شده است. اعمال مخ عبارتند از: حرکات ارادی، هماهنگی حرکات، دمای بدن، درک لامسه، بینائی، شنوائی، استدلال، منطق، احساسات و یادگیری
ساقه مغزی . ساقه مغز (خط وسط یا وسط مغز) شامل مغز میانی ، pons و بصل النخاع است. اعمال این ناحیه عبارتند از: حرکت چشمها و دهان ، تقویت پیام های حسی (گرما ، درد ، صدای بلند و …) ، گرسنگی ، تنفس ، هوشیاری ، عملکرد قلب ، دمای بدن ، حرکات غیرارادی عضلات ، عطسه ، سرفه ، استفراغ و بلع.
مخچه. مخچه در پشت سر قرار دارد. عملکرد آن هماهنگی حرکات ارادی عضلات و حفظ وضعیت ، توازن و تعادل است.
به طور اختصاصی، سایر قسمت های مغز شامل موارد زیر است:

پونز. پونز بعنوان بخشی عمقی از مغز ، واقع در ساقه مغز ، شامل بسیاری از مناطق کنترل کننده حرکات چشم و صورت ، حس صورت ، شنوایی و تعادل است.
بصل النخاع. بصل النخاع، پایین ترین قسمت ساقه مغز ، حیاتی ترین قسمت کل مغز است و شامل مراکز کنترل مهمی برای قلب و ریه ها است.
نخاع. دسته بزرگی از رشته های عصبی واقع در پشت بدن است که از قاعده مغز تا پایین کمر امتداد دارد ، نخاع پیام ها را از مغز به بقیه بدن و بالعکس منتقل می کند.
لب قدامی مغز. لوب پیشانی بزرگترین قسمت مغز که در جلوی سر قرار دارد ، در ویژگی های شخصیتی و حرکات نقش دارد.
لوب آهیانه. لوب آهیانه بعنوان قسمت میانی مغز ، به فرد کمک می کند تا اشیا را شناسایی کرده و روابط فضایی را درک کند (جایی که بدن فرد با اشیای اطراف مقایسه می شود). لوب آهیانه همچنین در تفسیر درد و لمس در بدن نقش دارد.لوب پس سری. لوب پس سری قسمت پشتی مغز است که در بینایی دخیل است.
لوب گیجگاهی. لبهای گیجگاهی در دو طرف مغز، در حافظه ، گفتار و حس بویایی نقش دارند.

دلایل انجام سی تی مغز چیست؟

CT اسکن مغز ممکن است برای بررسی مغز از نظر تومورها و سایر ضایعات ، صدمات ، خونریزی داخل جمجمه ، ناهنجاری های ساختاری (مثل هیدروسفالی ، عفونت ، عملکرد مغز یا دیگر موارد) تجویز می شود، به ویژه هنگامی که انواع دیگری از معاینات (مثل رادیولوژی یا معاینه بالینی) بی نتیجه باشند.

همچنین CT مغز برای ارزیابی اثربخشی درمان تومورهای مغزی و یافتن لخته های خون در مغز که ممکن است منجر به سکته مغزی شوند، استفاده می شود. استفاده دیگر از CT مغز ارائه راهنمایی برای جراحی مغز یا نمونه برداری از بافت مغز است
ممکن است پزشک شما دلایل دیگری نیز برای توصیه CT توسط مغز داشته باشد.

خطرات سی تی مغز چیست؟

شاید بخواهید از پزشک خود بپرسید چه میزان اشعه در طی فرآیند CT مغز بکار گرفته می شود و خطرات مربوط به وضعیت خاصی که در آن قرار دارید چیست. لازم است سوابق پرتوگیری خود در گذشته، مانند سی تی اسکن قبلی و انواع دیگر اشعه ایکس را نگهداری کرده، به پزشک خود ارائه نمائید. خطرات مربوط به تابش اشعه ممکن است مربوط به مجموع تعداد آزمایشات و یا درمانهای طولانی مدت با اشعه ایکس باشد.
برای حفظ سلامتی خود، قبل از اقدام به انجام سی تی مغز ملاحظات زیر را مد نظر قرار دهید:
بارداری : اگر باردارید ویا احتمال بارداری شما وجود دارد، به پزشک خود اطلاع دهید. قرار گرفتن در معرض تابش در دوران بارداری ممکن است منجر به نقایص مادرزادی شود. اگر انجام CT مغز شما ضروری باشد ، اقدامات احتیاطی ویژه ای برای به حداقل رساندن تابش اشعه به جنین انجام می شود. مواد حاجب: استفاده از مواد حاجب در هنگام CT مغز ، ممکن است با واکنش آلرژیک احتمالی بیمار توام باشد. برای بعضی از بیماران نباید ماده حاجب ید دار استفاده شود. بیمارانی که به مصرف داروها
حساسیت دارند باید پزشک خود را در جریان بگذارند. اگر سابقۀ واکنش به مواد حاجب دارید ویا مبتلا به نارسائی کلیه یا بیماری کلیوی هستید به هنگام تعیین وقت سی تی اسکن مغز خود مسئولین مرکز را در جریان قرار دهید. اگر در گذشته نسبت به هر ماده حاجبی واکنش شدید یا آنافیلاکتیک داشته اید، کنتراست وریدی تجویز نمی شود. شاید اسکن بدون مادۀ حاجب هم موثر باشد و یا از روشهای تصویربرداری دیگر استفاده شود.حساسیت به غذاهای دریایی مانع استفاده از مادۀ حاجب ید دار نمی شود. مادران شیرده ای که به آنها مادۀ حاجب تزریق شده است بهتر است 24 ساعت شیردهی مجدد را به تأخیر اندازند.
دیابت: بیمارانی که از داروی دیابت متفورمین (گلوکوفاژ) استفاده می کنند باید قبل از تزریق وریدی ماده حاجب به پزشکان خود هشدار دهند زیرا ممکن است باعث یک بیماری نادر به نام اسیدوز متابولیک شود. در صورت استفاده از متفورمین ، از شما خواسته می شود که در زمان انجام آزمون ، مصرف آن را قطع کرده و تا 48 ساعت پس از انجام آزمون نیز مصرف مجدد آن را آغاز نکنید. ممکن است قبل از شروع مصرف متفورمین ،انجام آزمایش خون برای بررسی عملکرد کلیه لازم باشد.
بسته به شرایط پزشکی خاص شما ممکن است خطرات دیگری نیز وجود داشته باشد. قبل از انجام تزریق حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

آمادگی های لازم برای سی تی مغز چیست؟

اگر سی تی آنژیوگرافی دارید ، هنگام تعیین نوبت دستورالعمل های خاصی به شما داده می شود. دستورالعمل های زیر به شما کمک می کند تا برای CT مغز خود آماده شوید:
لباس: ممکن است از شما خواسته شود لباس خود را تعویض نمائید. در اینصورت لباسی در اختیار شما قرار می گیرد. لطفاً گوشواره و گردن بند خود را درآورده و تمامی جواهرات و اشیاء قیمتی را در خانه بگذارید.
مواد حاجب: از شما خواسته می شود كه فرم رضایت نامه ای را امضا كنید كه در آن جزئیات مربوط به خطرات و عوارض جانبی مرتبط با تزریق داخل وریدی مواده حاجب شرح داده شده است. اگر در گذشته نسبت به تزریق مواد حاجب واکنش های خفیف تا متوسط داشته اید ، احتمالاً قبل از سی تی اسکن مغز باید دارو مصرف کنید.
غذا و نوشیدنی: اگر دکتر شما سی تی اسکن مغز را بدون کنتراست تجویز کرده باشد ، می توانید قبل از آزمون طبق روال معمول بخورید و بیاشامید و داروهای تجویز شده خود را مصرف کنید. اگر پزشک شما CT مغز را با کنتراست در خواست کرده باشد ، حداقل سه ساعت قبل از CT مغز چیزی نخورید. در عوض بهتر است مقداری آب بنوشید.

دیابتی ها: دیابتی ها سه ساعت قبل از زمان اسکن ، اندکی صبحانه یا وعدۀ سبک میل نمایند. بسته به نوع داروی خوراکی دیابت ، ممکن است از شما خواسته شود تا 48 ساعت پس از سی تی اسکن مغز ، استفاده از دارو را قطع کنید. اگر سی تی اسکن را در مرکز بهار انجام دهید ، پس از آزمون ، دستورالعمل های دقیق مربوطه به شما داده می شود.
داروها: میتوانید داروهای تجویزی پزشکتان را طبق دستور مصرف نمائید.

در حین سی تی اسکن مغز چه اتفاقی می افتد؟

به طور کلی ، سی تی اسکن مغز شامل مراحل زیر است:

اگر قرار بر انجام فرآیند با تزریق کنتراست باشد، برای تزریق مادۀ حاجب رگ شما از روی دست یا بازو گرفته میشود.
شما بروی تخت اسکن می خوابید که شما را بدرون دهانۀ بزرگ و حلقوی شکل اسکنر هدایت میکند.. برای جلوگیری از حرکت در طی آزمون ، ممکن است از بالش و باندهای نگاهدارنده استفاده شود.

کارشناس مربوطه در اتاق دیگری که دستگاه کنترل در آن قرار دارد، مستقر می شود. با این حال ، شما از طریق یک پنجره بزرگ به طور مداوم در معرض دید کارشناسان خواهید بود. بلندگوهای داخل اسکنر امکان برقراری ارتباط دو طرفه بین کارشناس و بیمار را فراهم می کنند. ممکن است یک دکمه تماس در اختیار داشته باشید تا در صورت بروز هر گونه مشکلی به تکنسین خبر دهید. کارشناس در همه حال مراقب شما خواهد بود و به طور مداوم ارتباط با شما را حفظ خواهد کرد.

در حین چرخش اسکنر بدور شما برای مدت زمان کوتاهی اشعۀ ایکس از بدنتان عبور خواهد کرد. در این زمان ممکن صداهائی بگوش شما برسد که صداهای طبیعی دستگاه می باشند.

پرتوهای ایکس جذب شده توسط بافتهای بدن توسط اسکنر شناسائی شده و به کامپیوتر منتقل می شود. کامپیوتر این اطلاعات را به تصاویری تبدیل می کند که توسط رادیولوژیست تفسیر می شود.
بسیار مهم است که در حین انجام فرآیند کاملاً بی حرکت بمانید. در زمانهای خاصی از فرآیند از شما خواسته می شود که نفس خود را حبس نمائید.
اگر برای فرآیند شما کنتراست بکار گرفته شود ممکن است در حین تزریق کنتراست حالاتی به شما دست دهد. این اثرات شامل حس گر گرفتگی، احساس مزۀ شوری یا طعم فلز، مختصری سردرد و احساس تهوع و استفراغ می شود. البته این اثرات معمولاً فقط چند لحظه بطول می انجامند.

اگر دچار مشکل تنفس شدید، عرق کردید و یا دچار طپش قلب شدید حتماً کارشناس مربوطه را در جریان قرار دهید.
پس از تکمیل فرآیند شما از اسکنر خارج خواهید شد.
اگر آنژیوکتی در دستتان قرارداه شده بود، خارج خواهد شد.
با وجود اینکه فرآیند سی تی اسکن مغز بخودی خود هیچگونه دردی ایجاد نمی کند، با اینهمه بی حرکت خوابیدن در طول مدت اسکن ممکن است مقداری ناراحت کننده ویا توأم با درد باشد، بویژه اگر دچار جراحت شده باشید یا بتازگی تحت عمل جراحی قرار گرفته باشید. بمنظور کاستن از آلام شماکارشناسان ما تمامی تمهیدات لازم را برای راحتی شما بکار خواهند گرفت و تلاش دارند در حداقل زمان ممکن خدمات مورد نظر را ارائه نمایند.

بعد از سی تی اسکن مغز چه اتفاقی می افتد؟

اگر در حین سی تی اسکن به شما مادۀ حاجب تزریق شده باشد برای مدتی از نظر واکنشهای جانبی داروها نظیر خارش، برافروختگی، تاول و یا مشکلات تنفسی تحت نظر خواهید بود.
اگر پس از مراجعه به خانه در محل تزریق احساس درد نمودید یا شاهد سرخ رنگ شدن پوست و تورم بودید با پزشک خود تماس بگیرید چرا که این ممکن است نشانۀ عفونت ویا دیگر حساسیتها باشد.
معمولاً بعد از سی تی اسکن نیاز به مراقبت ویژه ای نیست. شما میتوانید به کارهای روزمرۀ خود بپردازید و رژیم غذائی خود را از سر بگیرید مگر آنکه پزشک معالجتان به گونۀ دیگری توصیه کرده باشد.
بسته به وضعیت خاص هر بیمار پزشک ممکن است دستورات اضافی یا جایگزین ارائه نماید.