چرا باید سنجش تراکم استخوان را جدی بگیرید؟

سنجش تراکم استخوان یک روش پزشکی است که برای تعیین تراکم استخوان یا قدرت آن استفاده می شود.
پوکی استخوان یک مشکل شایع و یک وضعیت پزشکی است که شاخص آن استخوان هایی است که دارای چگالی کمتری نسبت به استخوان معمولی هستند و به اندازه استخوان های معمولی و طبیعی نیز قوی نیستند .
پوکی استخوان خطر شکستگی استخوان را حتی با ضربات جزئی مانند افتادن از ارتفاع و حتی سرفه یا عطسه افزایش می دهد. بیماری پوکی استخوان یا استئوپورز سومین عامل مرگ و میر بعد از بیماری های قلبی و عروقی و سرطان ها در عصر حاضر است
متاسفانه افراد تا زمانی که دچار شکستگی نشوند یا آزمایش سنجش تراکم استخوان که پزشک به منظور بررسی پوکی استخوان آن را تجویز می‌کند را انجام ندهند ، متوجه پوکی استخوان خود نخواهند شد .
در این مقاله به معرفی و بررسی سنجش تراکم استخوان پرداخته ایم تا شما را با این روش تشخیصی بیشتر آشنا کنیم.

سنجش تراکم استخوان چیست ؟

نوعی آزمایش پزشکی برای اندازه گیری میزان مواد معدنی و تراکم استخوان ها می باشد .
سنجش تراکم استخوان ممکن است با استفاده از اشعه ایکس ، جذب انرژی با اشعه ایکس دوگانه (DEXA یا DXA) یا سی تی اسکن مخصوص انجام شود که از نرم‌افزارهای رایانه‌ای برای تعیین تراکم استخوان لگن یا ستون فقرات استفاده می کند .
به دلایل مختلف اسکن DEXA به عنوان استاندارد طلایی یا دقیق ترین آزمایش در نظر گرفته می شود .
این اندازه گیری به پزشک نشان می‌دهد که آیا کاهش توده استخوانی وجود دارد یا خیر .
با کاهش توده استخوانی استخوان ها شکننده تر شده و به راحتی دچار شکستگی می شوند .
بنابراین سنجش تراکم استخوان برای تشخیص پوکی استخوان و همچنین تعیین خطر شکستگی در آینده مورد استفاده قرار می گیرد .
در این تست به طور معمول چگالی استخوان های ستون فقرات ، ساعد دست و لگن اندازه گیری می شود .

دلایل انجام سنجش تراکم استخوان

پزشک ممکن است در موارد زیر انجام این تست را برای بیمار تجویز کند :
– تشخیص کاهش تراکم استخوان قبل از اینکه استخوان دچار شکستگی شود .
– کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان
– تایید تشخیص پوکی استخوان
– نظارت بر درمان پوکی استخوان

اگرچه پوکی استخوان در زنان مسن شایع تر است ، اما مردان نیز می توانند دچار بیماری پوکی استخوان شوند . صرف نظر از جنسیت یا سن بیمار ، پزشک ممکن است در صورت وجود موارد زیر نیز سنجش تراکم استخوان را توصیه و تجویز کند.

– کاهش قد

افرادی که حداقل 1.6 اینچ (4 سانتی متر) از قد خود را دست داده اند ، ممکن است دچار شکستگی فشاری در ستون فقرات خود شوند که پوکی استخوان یکی از دلایل اصلی آن می باشد.

– شکنندگی و شکستگی استخوان

این مسئله زمانی اتفاق می افتد که استخوان آنقدر شکننده شود که خیلی راحت تر از حد انتظار دچار شکستگی شود . شکستگی استخوان های شکننده گاهی اوقات می تواند در اثر سرفه شدید یا عطسه نیز ایجاد شود .

– مصرف داروهای خاص

استفاده طولانی مدت از داروهای استروئیدی مانند پردنیزون در روند بازسازی استخوان دخالت داشته و می‌تواند منجر به پوکی استخوان شود .

– دریافت پیوند

افرادی که پیوند عضو یا مغز استخوان شده اند ، در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند که بخشی از این مسئله به دلیل استفاده از داروهای ضد رد پیوند که در روند بازسازی استخوان دخالت دارند ، می باشد .

– افت سطح هورمون

علاوه بر افت طبیعی هورمون ها که پس از یائسگی رخ می دهد ، استروژن زنان ممکن است در طول معالجات خاص سرطان کاهش یابد . همچنین برخی از درمان های سرطان پروستات نیز باعث کاهش سطح تستسترون در آقایان می شود . به طور کلی کاهش سطح هورمون جنسی باعث ضعف استخوان ها می شود .

مراحل انجام سنجش تراکم استخوان

در بیشتر موارد از بیمار خواسته می‌شود که لباس راحتی مانند لباس بیمارستان را بپوشد. همچنین ، قبل از انجام این اسکن باید تمام فلزات و جواهرات همراه بیمار حذف شوند.
چندین روش وجود دارد که می‌تواند برای انجام این اسکن مورد استفاده قرار گیرند . ما به راجترین آن می پردازیم .

 تابش اشعه ایکس با انرژی دوگانه (DEXA)

برای سنجش تراکم استخوان راه های متفاوتی وجود دارد، ولی رایج ترین روش آن، استفاده از روش DEXA است.در این روش پرتوهای ایکس با انرژی متفاوت برای تشخیص جداگانه تراکم استخوان و بافت نرم استفاده می‌شوند .
این روش می‌تواند برای اندازه گیری تراکم استخوان در ستون فقرات ، لگن ، ساعد دست بدن استفاده شود .
این روش یکی از متداول ترین روش ها برای تعیین تراکم استخوان است . زیرا بسیار سریع و دقیق انجام می شود .

در این روش از تابش اشعه ایکس به سمت استخوان استفاده می کنند . بخشی از اشعه جذب شده و مابقی عبوئر میکند . مقدار جذب به تراکم استخوان بستگی دارد و هرچه استخوان متراکم تر باشه میزان کمتری از اشعه از بدن خارج می شود . با اندازه گیری میزان اشعه خارج شده و تحلیل کامپیوتری آن به تراکم استخوان پی می برند.

آیا پوکی استخوان قابل درمان است ؟

بیماری پوکی استخوان بیماری خاموش، پیش رونده و در عین حال قابل پیشگیری و درمان است . اگر این بیماری خاموش، بموقع تشخیص داده شود حتی بعد از شکستگی هم می‌توان این بیماری را درمان کرد. امروزه روش‌های درمانی خوبی در دسترس مردم است و با این روش‌های درمانی، می‌توان از شکستگی دوباره استخوان‌ها براثر این بیماری جلوگیری کرد.

نقش ورزش در پیشگیری از پوکی استخوان

بالا بردن توده استخوانی در سنین جوانی راه حل موثری برای کاهش ابتلا به پوکی استخوان در سنین پیری است و استفاده از کلسیم، ویتامین D و ورزش کردن را سه عامل اصلی در بالا بردن تراکم استخوانی میتوان دانست .
افرادی که به صورت مداوم ورزش می‌کنند کمتر در سنین بالاتر دچار این بیماری می‌شوند . بعد از۳۰ سالگی که استخوان‌ها به حداکثر تراکم خود می‌رسند، شروع به تحلیل رفتن می‌کنند و اگر تا قبل از این سن افراد فعالیت ورزشی مناسب و جذب کلسیم کافی داشته باشند، کلسیم جذب شده قابل جبران خواهد بود و خطری برای فرد ندارد، در غیر این صورت به تدریج استخوان‌ها شکننده و آسیب‌پذیر می‌شوند.

نقش تغذیه در پیشگیری از پوکی استخوان

مصرف شیر و لبنیات در پیشگیری از پوکی استخوان بسیار موثر است . در افراد بالغ مصرف ۴۰ گرم پنیر، یک لیوان شیر و یک لیوان ماست در روز می‌تواند نیازهای روزانه افراد به کلسیم را تامین کند.
مواد غذایی از گروه لبنیات، ماهی و تخم مرغ برای پیشگیری از پوکی استخوان مؤثر است و در معرض نور خورشید قرار گرفتن نیز تا حدودی باعث تأمین ویتامین دی شده و کلسیم مواد غذایی و و نور آفتاب؛ وارد جریان خون و به استخوان‌ها می‌رسد.
مصرف هفته‌ای دو مرتبه غذای دریایی شامل ماهی و میگو در تأمین ویتامین D بدن مؤثر است. بدن کودکان و بچه های کوچک و همچنین افراد سالمند نیاز بیشتری به دریافت ویتامین D دارد بنابراین به این افراد توصیه می شود علاوه بر رعایت رژیم غذایی مناسب و قرار گرفتن در معرض تابش مستقیم نور خورشید از قرص های مکمل ویتامین D هم استفاده کنند.