پرتو درمانی چه کاربردی در درمان سرطان دارد؟

پرتو درمانی ، نوعی درمان سرطان است که از اشعه ایکس با انرژی بالا یا ذرات دیگر برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می کند. پزشکی که در انجام پرتودرمانی برای درمان سرطان تخصص دارد، رادیوتراپی انکولوژیست نامیده می شود. یک برنامه پرتودرمانی معمولاً شامل تعداد معینی از درمان است که در یک دوره معین انجام می شود.
پرتودرمانی می تواند انواع مختلفی از سرطان را درمان کند. همچنین می تواند در ترکیب با سایر درمان های سرطان مانند شیمی درمانی و یا جراحی استفاده شود.

پرتو درمانی چگونه سرطان را درمان می کند؟

سرطان زمانی شروع می‌شود که سلول‌های سالم تغییر کنند و خارج از کنترل رشد کنند. تمام سلول های بدن یک چرخه را طی می کنند تا رشد کنند، تقسیم و تکثیر شوند. سلول های سرطانی این فرآیند را سریعتر از سلول های طبیعی طی می کنند. پرتودرمانی به DNA سلول آسیب می رساند، بنابراین رشد سلول ها متوقف می شود یا از بین می روند.
برخلاف سایر درمان‌های سرطان، مانند شیمی‌درمانی، پرتودرمانی معمولاً یک درمان موضعی است. این بدان معناست که به طور کلی تنها بخشی از بدن که سرطان در آن قرار دارد را تحت تاثیر قرار می دهد. برخی از بافت‌های سالم نزدیک سلول‌های سرطانی ممکن است در طول درمان آسیب ببینند، اما معمولاً پس از پایان درمان بهبود می‌یابند.
انواع مختلفی از پرتودرمانی وجود دارد و همه آنها برای از بین بردن سلول های سرطانی کمی متفاوت عمل می کنند.

اهداف پرتودرمانی چیست؟

اهداف پرتودرمانی به نوع سرطان و اینکه چقدر گسترش یافته است ، بستگی دارد. پرتودرمانی می تواند به تنهایی یا به عنوان بخشی از یک برنامه درمانی که شامل درمان های مختلف است ، انجام شود. برخی از روش های استفاده از پرتودرمانی عبارتند از:

به عنوان درمان اولیه

اغلب، هدف پرتودرمانی خلاص شدن از شر تمام سرطان و جلوگیری از عود آن است.

قبل از درمان های دیگر

پرتودرمانی را می توان قبل از درمان های دیگر مانند جراحی برای کوچک کردن تومور بزرگ انجام داد که به آن “پرتودرمانی نئوادجوانت” می گویند.

بعد از درمان های دیگر

پرتودرمانی را می توان بعد از انواع دیگر درمان ها برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده انجام داد که به آن “پرتودرمانی کمکی” می گویند.

برای تسکین علائم

از پرتودرمانی می توان برای تسکین علائم و نشانه های سرطان استفاده کرد که به آن “پرتودرمانی تسکین دهنده” می گویند.
از پرتودرمانی می توان برای درمان انواع مختلف سرطان استفاده کرد. بیش از نیمی از افراد مبتلا به سرطان نوعی پرتودرمانی دریافت خواهند کرد. برای برخی سرطان ها، پرتودرمانی به تنهایی یک درمان موثر است. سایر انواع سرطان به ترکیبی از درمان ها بهترین پاسخ را می دهند. از پرتودرمانی می توان برای درمان سرطان عود کننده و سرطان متاستاتیک نیز استفاده کرد. (سرطان عود کننده سرطانی است که پس از درمان عود می کند و سرطان متاستاتیک سرطانی است که به سایر نقاط بدن گسترش میابد. )

انواع پرتودرمانی خارجی چیست؟

رایج ترین نوع پرتو درمانی، پرتو درمانی خارجی است. در این روش ، دستگاهی به نام شتاب دهنده خطی یا لیناک، پرتو تابشی را برای پرتودرمانی اشعه ایکس یا فوتون ایجاد می کند. نرم افزار کامپیوتری مخصوص، اندازه و شکل پرتو را تنظیم می کند. این به هدف قرار دادن تومور کمک می کند و در عین حال از بافت سالم در مجاورت محافظت می کند.
بیشتر درمان های پرتودرمانی هر روز هفته به مدت چند هفته انجام می شود. از تکیه گاه های متناسب یا یک ماسک مشبک پلاستیکی برای پرتودرمانی سر، گردن یا مغز استفاده می شود تا به افراد کمک کند ثابت بمانند و مطمئن شوند که پرتو در هر جلسه به همان ناحیه می رسد.
انواع مختلف پرتودرمانی خارجی عبارتند از:

پرتو درمانی منسجم سه بعدی (3D-CRT)

در طول این نوع پرتودرمانی، تصاویر سه بعدی دقیق از سرطان توسط توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) ایجاد می‌شود . تیم درمان از این تصاویر برای نشانه گیری پرتو استفاده می کند. با استفاده از این تکنیک، پزشکان می توانند با خیال راحت از دوزهای بالاتر پرتو درمانی استفاده کنند و آسیب به بافت سالم را کاهش دهند. این روش ، خطر عوارض جانبی را کاهش می دهد.

پرتودرمانی تعدیل شده با شدت (IMRT)

این یک شکل پیچیده تر از پرتودرمانی است. با IMRT، شدت تابش متفاوت است. این روش با D-CRT3 معمولی که از شدت یکسانی برای هر پرتو استفاده می کند متفاوت است . IMRT تومور را هدف قرار می دهد و از بافت سالم بهتر از D-CRT3 معمولی محافظت می کند.

پروتون درمانی

در این درمان به جای اشعه ایکس از پروتون استفاده می شود. پروتون یک ذره با بار مثبت است که در انرژی بالا می تواند سلول های سرطانی را از بین ببرد. پروتون‌ها به سمت تومور مورد نظر می‌روند و دوز خاصی از پرتودرمانی را استفاده می ‌کنند. برخلاف پرتوهای اشعه ایکس، با پروتون درمانی، دوز بسیار کمی تابش روی تومور استفاده می شود که این کار آسیب به بافت مجاور را محدود می کند. پروتون یک روش درمانی نسبتا جدید است که به تجهیزات خاصی نیاز دارد. در حال حاضر فقط برای درمان انواع خاصی از سرطان استفاده می شود.

پرتودرمانی هدایت شده با تصویر (IGRT)

IGRTاز تصویربرداری در طول پرتودرمانی استفاده می کند. تصاویر درست قبل و در طول درمان گرفته می شوند و با تصویربرداری قبل از شروع درمان مقایسه می شوند. این به پزشکان کمک می کند تا تابش را تا حد امکان دقیق قرار دهند.

پرتودرمانی استریوتاکتیک (SRT)

این درمان یک دوز بزرگ و دقیق را به یک ناحیه کوچک تومور ارائه می کند. بیمار باید خیلی ساکن بماند. یک قاب سر یا قالب های جداگانه بدن به محدود کردن حرکت کمک می کند.
SRT اغلب به عنوان یک درمان منفرد تجویز می شود. برخی از افراد ممکن است به بیش از یک دوره SRT نیاز داشته باشند.

پرتودرمانی داخلی چیست؟

پرتودرمانی داخلی، براکی تراپی نیز نامیده می شود. این نوعِ پرتودرمانی زمانی است که مواد رادیواکتیو در داخل سرطان یا بافت اطراف قرار می گیرد. این درمان ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد.
انواع مختلف پرتودرمانی داخلی عبارتند از:
– ایمپلنت های دائمی، اینها دانه های ریز فولادی هستند که حاوی مواد رادیواکتیو هستند. اندازه کپسول ها به اندازه یک دانه برنج است. پزشکان بیشتر پرتودرمانی را در اطراف ناحیه ایمپلنت ، متمرکز می کنند. با این حال، ممکن است مقداری اشعه از بدن بیمار خارج شود. این نیاز به اقدامات ایمنی برای محافظت از دیگران از قرار گرفتن در معرض تشعشع دارد. با گذشت زمان، ایمپلنت ها رادیواکتیویته را از دست می دهند و دانه های غیر فعال در بدن باقی می مانند.
– پرتودرمانی داخلی موقت ، این نوع پرتو درمانی را می توان با سوزن، از طریق لوله ای به نام کاتتر و از طریق اپلیکاتورهای مخصوص انجام داد. این اشعه از چند دقیقه تا چند روز در بدن باقی می ماند. بیشتر افراد تنها برای چند دقیقه پرتودرمانی داخلی دریافت می کنند. گاهی اوقات، پرتودرمانی داخلی را می توان برای مدت زمان بیشتری انجام داد. اگر چنین درمانی نیاز باشد، بیمار در یک اتاق خصوصی می مانند تا دیگران در معرض اشعه قرار نگیرند.

سایر گزینه های درمان، پرتودرمانی عبارتند از:

پرتودرمانی حین عمل (IORT)

این درمان با استفاده از پرتودرمانی خارجی یا پرتودرمانی داخلی، پرتودرمانی را به تومور در حین جراحی ارائه می‌کند.
IORT به جراحان این امکان را می دهد تا بافت سالم را از مسیر خود خارج کنند تا در طول پرتو درمانی آسیب نبیند. این درمان زمانی مفید است که اندام های حیاتی به تومور نزدیک باشند.

پرتودرمانی سیستمیک

بیماران مواد رادیواکتیو را می بلعند یا به بیمار تزریق می کنند که سلول های سرطانی را هدف قرار می دهد. مواد رادیواکتیو از طریق ادرار، بزاق و عرق از بدن خارج می شود. این مایعات رادیواکتیو هستند و افرادی که در تماس نزدیک با بیمار هستند باید اقدامات ایمنی توصیه شده توسط تیم مراقبت بهداشتی را انجام دهند. یک نمونه از پرتودرمانی سیستمیک، درمان با ید رادیواکتیو (RAI; I-131) برای سرطان تیروئید است.

رادیو ایمونوتراپی

یک نوع درمان سیستمیک است. به طور خاص، از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال ، که پروتئین‌هایی هستند که به نشانگرهای بسیار خاصی در قسمت بیرونی سلول‌های سرطانی جذب می‌شوند، برای رساندن پرتو مستقیم به تومورها استفاده می‌شود. از آنجایی که در درمان از این آنتی بادی های خاص استفاده می شود، تأثیر کمتری بر بافت طبیعی اطراف دارد. نمونه ای بریتوموماب (Zevalin) است که در درمان برخی از لنفوم ها استفاده می شود.