تومور مغزی : علت، انواع ،علائم و تشخیص

تومور مغزی ، توده یا رشد سلول‌های غیرطبیعی در مغز می باشد که توسط انواع روش های تصویربرداری مانند ام آر آی و سی تی اسکن تشخیص داده می شود.
انواع مختلفی از تومورهای مغزی وجود دارند که برخی از آنها غیر سرطانی یا خوش خیم و برخی دیگر سرطانی بدخیم هستند .
تومورهای مغزی می توانند از مغز شروع شده و یا در قسمت های دیگر بدن شروع شده و به مغز گسترش یابند.
سرعت رشد تومور مغزی بسیار متفاوت است . میزان رشد و همچنین محل قرارگیری تومور تعیین کننده تاثیر آن بر روی عملکرد سیستم عصبی می باشد.

انواع تومور مغزی

– نوروم صوتی
– آستروسیتوما
– متاستاز مغز
– کارسینوم شبکه کوروئید
– کرانیوفارنژیوم
– تومورهای جنینی
– اپاندیموما
– گلیوما
– مدولوبلاستوما
– مننژیوم
– الیگودندروگلیوما
– تومورهای مغزی کودکان
– پینوبلاستوما
– تومورهای هیپوفیز

 

علائم تومور مغزی

علائم و نشانه های تومور مغزی بسیار متفاوت است و به اندازه ، محل تومور و سرعت رشد آن بستگی دارد .
به طور کلی علائم و نشانه های عمومی ناشی از تومورهای مغزی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
– شروع یا تغییر الگوی سردرد
– سردرد هایی که به تدریج مکرر شده و شدیدتر می شوند.
– حالت تهوع و استفراغ های غیر قابل توضیح
– مشکلات بینایی مانند تاری دید ، دوبینی یا از دست دادن بینایی
– کاهش تدریجی حس یا مشکلات حرکتی در دست‌ها یا پاها
– مشکلات تعادل
– مشکلات گفتاری
– تشنج به ویژه در شخصی که سابقه تشنج ندارد .
– مشکلات شنوایی

علل ایجاد انواع تومورهای موجود در مغز

۱. تومورهایی که از مغز شروع می شوند.

تومورهای اولیه مغزی از خود مغز یا بافت های نزدیک به آن مانند غشاهای پوشاننده مغز (مننژ) ، اعصاب جمجمه و غده هیپوفیز نشات می گیرند.
تومورهای اولیه مغز، هنگامی ایجاد می شوند که سلول‌های طبیعی دچار خطا یا جهش در ‏DNA خود شوند.
این جهش ها باعث می شود سلول ها با سرعت بیشتری رشد کرده و تقسیم شوند و در صورت مرگ سلول های سالم به زندگی ادامه دهند . در نتیجه توده‌ای از سلول‌های غیرطبیعی ایجاد می‌ شود که تومور را تشکیل می دهد.
در بزرگسالان تومورهای اولیه مغز بسیار کمتر از تومورهای ثانویه مغز هستند که در آن سرطان از جاهای دیگر شروع شده و به مغز گسترش می یابند.
انواع مختلفی از تومورهای اولیه مغز وجود دارند که هر کدام نام خود را از نوع سلول های درگیر می گیرند . به عنوان مثال :

– گلیوماس

این تومورها از مغز یا نخاع شروع شده و شامل آستروسیتوما ، اپندیموما ، گلیوبلاستوما ، الیگوآستروسیتوماها و الیگودندروگلیوم ها هستند.

– مننژیوم

توموری است که از غشای اطراف مغز و نخاع ایجاد می‌شود (مننژ) . بیشتر مننژیوم ها غیر سرطانی می باشند.

– نوروم آکوستیک

این نوع تومورها خوش خیم بوده و روی اعصابی ایجاد می ‌شوند که تعادل و شنوایی را از گوش داخلی به مغز کنترل می کند.

– آدنوم هیپوفیز

این تومورها نیز خوش خیم بوده و در غده هیپوفیز در پایه مغز ایجاد می شوند و می توانند هورمون های هیپوفیز را تحت تاثیر قرار دهند و اثرات آن در سراسر بدن می باشد.

– مدولوبلاستوما

شایع ترین تومور سرطانی مغز در کودکان می باشد. مدولوبلاستوما از قسمت پایین پشت مغز شروع شده و تمایل دارد از طریق مایع نخاعی گسترش یابد . این تومورها در بزرگسالان کمتر دیده می‌شوند ، اما می‌تواند اتفاق بیفتد.

– تومورهای سلول های جوانه ای

تومورهای سلول های زایا ممکن است در دوران کودکی در جایی که بیضه ها یا تخمدان ها تشکیل می شوند ، ایجاد شوند .
اما گاهی اوقات تومورهای سلول های جوانه ای روی سایر قسمت‌های بدن مانند مغز نیز تاثیر می گذارند.

– کرانیوفارنژیوما

این تومورهای نادر و غیر سرطانی از نزدیک غده هیپوفیز مغز شروع شده و هورمون هایی ترشح می کنند که بسیاری از عملکردهای بدن را کنترل می کنند.
همانطور که کرانیوفارنژیوم به آرامی رشد می کند می تواند بر غده هیپوفیز و سایر ساختارهای نزدیک به مغز تاثیر بگذارد.

۲. سرطان هایی که از قسمت های دیگر بدن شروع شده و به مغز گسترش می یابند.

تومور های ثانویه (متاستاتیک) مغز ، تومورهایی هستند که از سرطانی ناشی می شوند که از جاهای دیگر بدن شروع شده و سپس به مغز گسترش یافته اند.
تومورهای ثانویه مغز اغلب در افرادی رخ می دهد که سابقه سرطان دارند ، اما در موارد نادر تومور متاستاتیک مغز ممکن است اولین نشانه سرطان باشد که از جاهای دیگر بدن شروع شده است.
در بزرگسالان تومورهای ثانویه مغز بسیار شایع‌تر از تومورهای اولیه مغز می باشند.
هر سرطانی می تواند به مغز گسترش یابد ، اما انواع متداول آن عبارتند از:
– سرطان پستان
– سرطان روده بزرگ
– سرطان کلیه
– ملانوم

راه های تشخیصی

پزشک در صورت مشکوک بودن به تومور مغزی ممکن است تعدادی آزمایش و اسکن را تجویز کند که شامل موارد زیر می باشند :

– معاینه عصبی

معاینه عصبی ممکن است شامل موارد دیگر مانند بررسی بینایی ، شنوایی، تعادل ، هماهنگی و قدرت باشد .
مشکل در یک یا چند معاینه ممکن است سرنخی در مورد بخشی از مغز ایجاد کند که می‌تواند تحت تاثیر تومور قرار گرفته باشد.

– انجام ام آر آی

از ام آر آی  معمولاً برای کمک به تشخیص تومور مغزی استفاده می شود .

در برخی موارد ممکن است در طول انجام این اسکن از تزریق ماده حاجب استفاده شود.
استفاده از تعدادی ابزار تخصصی اسکن ام آر آی از جمله ام آر آی عملکردی ، پرفیوژن و طیف ‌سنجی ممکن است در ارزیابی تومور و برنامه ‌ریزی برای درمان به پزشک کمک کند .
گاهی اوقات آزمایش‌های تصویربرداری دیگری از جمله سی‌تی‌اسکن نیز تجویز می شود .
توموگرافی انتشار پوزیترون (PET) ممکن است برای تصویربرداری از مغز استفاده شود اما به طور کلی برای ایجاد تصاویر از سرطان مغز به اندازه سایر انواع سرطان ها مفید نیست.

– انجام آزمایشاتی برای یافتن سرطان در سایر قسمت های بدن

در صورتی که پزشک مشکوک باشد که تومور مغزی در نتیجه سرطانی ایجاد شده باشد که از ناحیه دیگری از بدن گسترش یافته است ، انجام اسکن و روش هایی را برای تعیین محل دقیق ایجاد سرطان توصیه می‌ کند.
نمونه‌ ای از این روش ها شامل سی تی اسکن یا PET برای یافتن علائم سرطان ریه می باشد.

– جمع‌آوری و آزمایش نمونه هایی از بافت غیر طبیعی (بیوپسی یا نمونه برداری)

بیوپسی را می‌ توان به عنوان بخشی از عمل برداشتن تومور مغزی انجام داده و یا نمونه برداری را با استفاده از سرنگ انجام داد.
نمونه برداری توسط سرنگ با سوزن استریوتاکتیک انجام شده و ممکن است برای تومورهای مغزی در مناطق صعب العبور یا مناطق بسیار حساس درون مغز انجام شود که ممکن است با یک عمل گسترده تر آسیب ببیند.
جراح مغز و اعصاب برای انجام این روش یک سوراخ کوچک در جمجمه ایجاد می کند، سپس یک سوزن نازک تر را از طریق آن سوراخ وارد مغز نموده و نمونه برداری از بافت که اغلب توسط سی تی اسکن یا ام آر آی هدایت می شود را انجام می دهد.
سپس نمونه بیوپسی زیر میکروسکوپ قرار گرفته و بررسی می شود که آیا توده خوش خیم است یا سرطانی.

 

روش های درمانی

درمان تومور مغزی به نوع ، اندازه و محل تومور ، سلامت فرد و ترجیحات او بستگی دارد .

– جراحی
در صورتی که تومور مغزی در مکانی قرار گرفته باشد که آن را برای یک عمل جراحی در دسترس قرار دهد ، جراح تلاش می کند تا حد ممکن تومور را از بین ببرد.
در برخی موارد تومورها کوچک بوده و به راحتی از بافت اطراف مغز قابل جدا شدن هستند و برداشتن کامل آنها توسط جراحی امکان پذیر است .
اما در موارد دیگر تومور را نمی توان از بافت اطراف جدا نمود ، زیرا در نزدیکی مناطق حساس مغز قرار دارند و جراحی برای آن خطرناک است . در این شرایط جراح به اندازه‌ ایمن ، تومور را از بین می برد.
حتی برداشتن بخشی از تومور نیز می‌تواند به کاهش علائم و نشانه ها کمک کند.
برخی دیگر از روش های درمانی تومور مغزی شامل پرتو درمانی ، رادیوتراپی، شیمی درمانی و استفاده از دارو می باشد.

منبع : mayoclinic.org